نمونه سوالات متوسطه-هفتم تا کنکور یازدهم علوم تجربی عربی ، زبان قرآن 2 درس دوم - بخش (3)

«أخ» از اسماء خمسه است که در این جمله نقش مضاف الیه دارد لذا باید مجرور باشد. اسماء خمسه هر گاه درجمله بصورت مفرد و مضاف به غیر «یا» متکلم بکار روند دارای اعراب فرعی و بحروف خواهند بود بدین شکل که در حالات «رفع، جرّ و نصب» به ترتیب «و، ی، الف» می گیرند. همانطور که گفته شد «أخ» در این جمله مضاف الیه و مجرور است لذا «أخیه» درست است. «المومن» صفت «أخ» است در نتیجه در اعراب باید از موصوف خود تبعیّت کند در نتیجه «المؤمنَ» درست است.

از گزینه ها پیداست که در مکان خالی اول کلمه ی «منبع» بکار می رود. مورد نظر در جای خالی دوم نحوه ی بکار بردن «أب» است. اسماء خمسه هر گاه در جمله به صورت مفرد و مضاف به غیر «یاء» متکلم بکار روند اعراب آنها فرعی و به حروف خواهد بود. یعنی در حالات «رفع، نصب و جرّ» به ترتیب «و، الف، ی» می گیرند. در اینجا نیز اعراب «أب» به حروف است. از آنجا که این کلمه مجرور به حرف جارّه است، لذا «أبیها» درست است. مرجع ضمیر متصل به «أب» اسم مؤنث «فاطمه» است بنابراین ضمیر «ها» درست است

قاعده: اسماء خمسه، هر گه مفرد بوده و مضاف به غیر «یاء متکلم» باشند، اعرابشان به حروف می باشد. در این صورت رفع آنها به «واو»، نصب آنها به «الف» و جرّشان به «یاء» خواهد بود. کلمه ی «أب» که از اسماء خمسه می باشد، مفرد بوده و برای ضمیر «هُ» مضاف واقع شده است، بنابراین در شرایط بالا صدق می کند. در گزینه های داده شده، «أب» به ترتیب «مفعولٌ به و منصوب، مفعولٌ به و منصوب، فاعل و مرفوع، مجرور به حرف جرّ» می باشد. بنابراین به ترتیب به صورت «أبا، أبا، أبو و أبی» به کار می رود. با توجه به توضیحات داده شده، به نادرست بودن گزینه ی 1 پی می بریم.

برای یافتن جواب صحیح، به بررسی گزینه ها می پردازیم: گزینه 1: کلمه ی «أَشجار» جمع غیر عاقل کلمه ی «شجره» می باشد و در حکم مفرد مؤنث است. اسم اشاره ی «هذه» که برای «انسان» و «غیر انسان»، در صیغه ی «مفرد مونث» به کار می رود، به عنوان «مبتدا» برای کلمه «اشجار» قرار گرفته است، بنابراین این گزینه، درست می باشد. گزینه ی2: «هذا» که برای اسامی مذکر بکار می رود، در نقش «مبتدا» برای نَفس» (که مونث مجازی است)، قرار گرفته و به همین جهت، این گزینه نادرست می باشد. گزینه های 3 و4: اسمهای اشاره ی «اولئک» و «هولاء» که برای «انسان» به کار می روند، در جمله های مزبور، برای کلماتِ «بیوت» و «اشیاء» که بر «غیر انسان» دلالت می کنند، به عنوان «مبتدا» قرار گرفته اند، بنابراین دو گزینه ی بیان شده نادرست می باشند.

با توجه به این مطلب که مرجع عبارات «متواضعون» و «لا یتکبّرون» در جمله ی مزبور، کلمه ی جا افتاده می باشد، می توان به این نکته پی برد که واژه مورد نظر، کلمه ای است مذکر و جمع، همچنین با نظر به اینکه گزینه ی صحیح، باید نقش «مبتدا» را داشته باشد، به مرفوع بودن کلمه ی اشاره شده هم پی می بریم. تنها کلمه ای که چنین خصوصیاتی را دارد، «المومنون» در گزینه ی1 می باشد. («المؤمنون» چمع مذکر کلمه ی «المؤمن» بوده و رفع آن به «واو» می باشد.)