نمونه سوالات متوسطه-هفتم تا کنکور دوازدهم علوم تجربی عربی ، زبان قرآن 3 درس چهارم - بخش (4)

گزینه ی (1): «شاهداً» ، «مُبشراً» و «نذیراً» حال مفرد هستند. گزینه ی (2): «مسرعاً» که کلمه ای مشتق است، «حال مفرد» بوده و مورد نظر سؤال نمی باشد. («مُسرِع» بر وزن «مُفعِل» اسم فاعل است.) گزینه ی (3): «مهاجراً» که اسم فاعل بوده و مشتق است، «حال مفرد» بوده و موردنظر سوال نمی باشد. گزینه ی (4): جمله ی «أنتم تتلون الکتاب» که ضمیر «انتم» آغاز شده و بعد از «واو حالیه» قرار گرفته است «جمله ی حالیه» بوده و می تواند به عنوان جواب صحیح انتخاب شود. ترجمه:« آیا مردم را به نیکی امر می کنید و خود را فراموش می کنید در حالیکه قرآن را می خوانید؟». جمله هایی را که بیانگر حالت و چگونی فاعل، مفعول یا ... بوده و معمولاً با «واو» و «ضمیر مرفوعی» آغاز می شوند را «جمله ی حالیه» می گویند

قواعد: 1- اسمی که حالت و چگونگی فاعل، مفعول را در جمله بیان می کند و غالباً مشتق است «حال» نامیده می شود. 2- حالِ مفرد، نکره و منصوب است. 3- حال، گاهی به صورت «جمله» می آید. به بررسی گزینه ها می پردازیم: 1-«مرفوع» که کلمه ای است «نکره»، به بیان حالت و چگونگی «فاعل» («تُ» در «کنتُ») پرداخته و با توجه به معنی، «حال (مفرد)» است و رد نتیجه منصوب می باشد. ترجمه: «من با سربلندی (در حالیکه سربلند هستم) زندگی می کنم». 2- «مُبشرینِ» که کلمه ای است «نکره» و «منصوب» (نصب به «یاء» ) به بیان حالت و چگونگی «مفعول» (الانبیاء) پرداخته و با توجه به معنی ، «حال (مفرد)» می باشد. ترجمه: «خداوند، پیامبران را بشارت دهنده (در حالیکه بشارت دهنده هستند) فرستاده است». 3- «حال» وجود ندارد( «مُتَقدمین» که «نکره» و «منصوب» است و در اینجا خبر فعل ناقصه «کان» می باشد).4- «معتصماً» که کلمه ای است «نکره» و «منصوب» به بیان حالت و چگونگی «فاعل» (ضمیر «أَنتَ» مستتر) پرداخته و با توجه به معنی ، «حال (مفرد)» می باشد. ترجمه: «دست هایت را به ریسمان الهی محکم من، در حالیکه به آن تمسک می جویی».

نکته ای که باید به آن توجه داشت آن است که جمله حالیه اگر اسمیه یا فعلیه باشد باید قواعد و قوانین این دو جمله در آنها رعایت شود، همچنین ضمیر موجود در جمله حالیه باید به ذوالحال رجوع داشته باشد. در جمله داده شده، «الأنبیاء» ذوالحال است. در گزینه های 1 و3 در جمله حالیه که یک جمله اسمیه است «مُبَشِّرینَ» نقش خبر را دارد و باید مرفوع باشد در صورتی که این کلمه با «ینَ» که علامت نصب و جرّ در اسم های جمع مذکر است جمع بسته شده است . در گزینه 2 و3، نیز بکار بردن ضیر «أَنتُم» نادرست می باشد، زیرا رجوعش به ذوالحال یعنی «الأَنبیاء» نمی باشد

حال عبارتست از اسم یا جمله ای که به بیان حالت فاعل یا مفعول جمله درهنگام وقوع فعل می پردازد. دراینج فعل «یهتفون» به بیان حالت «الناس» پرداخته است بنابراین حال از نوع جمله ی فعلیه می باشد. ترجمه ی عبارت: «مردم به خیابان ها ریختند(یورش بردند) درحالیکه بر علیه مستکبران فریاد می کشیدند.» بنابراین گزینه 4 پاسخ صحیح است

پاسخ تشریحی : «حال» اسم یا جمله ای است که به بیان حالت فاعل یا مفعول در هنگام وقوع فعل می پردازد. در اینجا فاعل جمله، «المجاهدون» می باشد و حال باید به بیان حالت این کلمه بپردازد، نکته ی دیگر آنکه : 1- اگر حال مفرد باشد، مشتق و منصوب بوده و باید در جنس و عدد از صاحب حال پیروی کند. 2- اگر جمله باشد، غالباً ضمیری در آن و جوددارد که مرجع آن، ذوالحال است و اگز یک فعل باشد باید در صیغه از ذوالحال متابعت کند. «مُکبّراً» مفرد بوده و «مُکبّرةً» مفردمؤنث می باشد، لذا نمی توانند در این جمله مورد استفاده واقع شود. « وهُم مکبّرین» اگر چه یک جمله ی حالیه است ولی باید دقت داشت که یک جمله اسمیه نیز میباشد و باید قواعد جمله اسمیه در آن رعایت شودو. در این جمله «مکبرین» خبر است و بایدمرفوع باشد ولی کلمه ی یاد شده منصوب به «ینَ» می باشد.بنابراین نادرست است.