مرکز وکلای قوه قضاییه چیست؟ آشنایی کامل با مرکز وکلا

مقدمه

مرکز وکلای قوه قضاییه چیست؟ مرکز وکلای قوه قضاییه یا به‌طور کامل‌تر «مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه» یکی از نهادهای حقوقی مهم در ایران است که وظایف گسترده‌ای در حوزه صدور پروانه وکالت، نظارت و سامان‌دهی فعالیت‌های حقوقی را بر عهده دارد. این مرکز در مقایسه با کانون وکلای دادگستری قدمت کمتری داشته، اما حوزه فعالیت آن گسترده‌تر است.

از جمله وظایف اصلی آن می‌توان به برگزاری آزمون‌های وکالت، کارشناسی رسمی و مشاوران خانواده، صدور پروانه فعالیت و نظارت بر عملکرد این افراد اشاره کرد.

اگر قصد دارید با تاریخچه، ساختار، مزایا و چالش‌های عضویت در این مرکز آشنا شوید و تفاوت آن را با کانون وکلا بدانید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

 

مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه چیست؟

مرکز وکلای قوه قضاییه، نهادی وابسته به قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران است که با هدف سامان‌دهی، صدور مجوز فعالیت و نظارت بر عملکرد وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده تأسیس شده است.

بر خلاف کانون وکلای دادگستری، این مرکز زیر نظر مستقیم قوه قضاییه فعالیت می‌کند و تصمیم‌گیری‌ها، سیاست‌گذاری‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی آن توسط این قوه تعیین می‌شود.

اگر علاقه‌مند هستید به‌عنوان وکیل، کارشناس رسمی یا مشاور خانواده در این نهاد فعالیت کنید، می‌توانید از طریق شرکت در آزمون‌های سالانه مرکز، طی مراحل گزینش، مصاحبه و کارآموزی، پروانه فعالیت دریافت کرده و به‌صورت رسمی وارد حرفه دلخواه خود شوید.

 

نگاهی به تاریخچه مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه

۱. تصویب ماده ۱۸۷ قانون برنامه سوم توسعه

پیشینه مرکز وکلای قوه قضاییه به ۱۷ فروردین سال ۱۳۷۹ باز می‌گردد، روزی که ماده ۱۸۷ قانون برنامه سوم توسعه توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید! به‌موجب این ماده تایید و یا رد صلاحیت فارغ‌التحصیلان رشته‌های حقوقی و کارشناسان رسمی دادگستری به عهده این مرکز قرار داده شد.

۲. تصویب آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۸۷

سپس در ۲۳ اسفند همان سال آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۸۷ قانون برنامه سوم توسعه توسط رئیس قوه قضاییه به تصویب رسید و انجام امورات آن نیز برعهده معاونت قضایی قوه قضاییه قرار گرفت، که در نتیجه آن اولین آزمون مرکز وکلا در پاییز سال ۱۳۸۰ برگزار شد.

۳. تشکیل مرکز وکلا

در زمستان سال ۸۰، آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۸۷ مورد اصلاح قرار گرفت، که به دنبال آن در ۱۳ شهریور سال ۱۳۸۱ به موجب ماده ۴ آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۸۷ «مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان قوه قضاییه» تشکیل شد و ریاست آن بر عهده معاون اول قوه قضاییه نهاده شد.

۴. تغییر ریاست مرکز وکلا

در ۲۵ مرداد ۱۳۸۴ با اصلاح آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۸۷، ریاست مرکز وکلای قوه قضاییه از ذیل معاون اول قوه قضاییه خارج شده و تحت نظارت رئیس قوه قضاییه قرار گرفت.

۵. تغییر نام مرکز وکلا

در ۲۷ بهمن ۱۳۹۷ به‌موجب بند ۱ ماده ۱۸۷ قانون برنامه توسعه سوم نام «مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان قوه قضاییه» به « مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه» تغییر یافت.

در حال حاضر، این مرکز یکی از اصلی‌ترین نهادهای جذب و سامان‌دهی وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده در کشور به شمار می‌رود.

ساختار مرکز وکلای قوه قضاییه چگونه است؟

مرکز وکلای قوه قضاییه دارای ساختاری سازمان‌یافته است که ریاست آن در حال حاضر بر عهده رئیس قوه قضاییه قرار دارد. این مرکز در حال حاضر از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

۱. وکلا:

مسئول سامان‌دهی، پذیرش و نظارت بر فعالیت وکلای عضو مرکز.

۲. کارشناسان رسمی:

متولی صدور مجوز و نظارت بر عملکرد کارشناسان رسمی دادگستری در رشته‌های مختلف.

۳. مشاوران خانواده:

بخشی نسبتاً جدید که به جذب و سازمان‌دهی مشاوران خانواده برای همکاری با دادگاه‌های خانواده می‌پردازد.

علاوه‌بر این سه بخش، ساختار اداری مرکز شامل معاونت‌ها و کمیته‌های تخصصی مانند کمیسیون‌های آزمون، آموزش، نظارت، رسیدگی به تخلفات و پذیرش نیز می‌شود که در هر استان با مدیریت یک رئیس مرکز استانی فعالیت می‌کنند.

 

وظایف و خدمات مرکز وکلای قوه قضاییه

مرکز وکلای قوه قضاییه وظایف متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

۱. برگزاری آزمون وکالت، کارشناسی رسمی و مشاور خانواده

مرکز وکلای قوه قضاییه مسئول برگزاری آزمون‌های سالانه برای جذب وکیل، کارشناس رسمی و مشاور خانواده است. این آزمون‌ها به‌صورت متمرکز برگزار می‌شوند و اولین مرحله برای ورود به حرفه وکالت، کارشناسی یا مشاوره محسوب می‌شوند.

۲. برگزاری دوره‌های کارآموزی و آموزش‌‌های تخصصی

پذیرفته‌شدگان آزمون‌های ورودی، پیش از دریافت مجوز فعالیت، باید در دوره‌های آموزشی و کارآموزی شرکت کنند. این دوره‌ها شامل آموزش‌های نظری، کار عملی و شرکت در جلسات آموزشی حقوقی است.

۳. صدور پروانه فعالیت برای پذیرفته‌شدگان

پس از پایان دوره‌های آموزشی و تایید صلاحیت علمی، اخلاقی و امنیتی، مرکز، پروانه وکالت، کارشناسی رسمی یا مشاوره خانواده را صادر می‌کند. این پروانه مجوز رسمی فعالیت حرفه‌ای در حوزه مربوطه است.

۴. نظارت مستمر بر عملکرد اعضا

مرکز بر عملکرد حرفه‌ای وکلای عضو، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده نظارت دارد. این نظارت شامل بررسی تخلفات، رعایت اخلاق حرفه‌ای و کیفیت خدمات ارائه‌شده به مردم است.

۵. حمایت حقوقی برای افراد کم‌برخوردار

یکی از خدمات مهم مرکز وکلای قوه قضاییه، ارائه وکالت و مشاوره حقوقی رایگان یا کم‌هزینه به کسانی است که توانایی مالی برای گرفتن وکیل یا کارشناس رسمی ندارند. این خدمات در قالب وکالت معاضدتی و تسخیری، مشاوره‌های حضوری در مراکز ارشاد و معاضدت قضایی، و کارشناسی معاضدتی ارائه می‌شود. همچنین سامانه تلفنی ۱۲۹ نیز برای پاسخ‌گویی به سوالات حقوقی شهروندان در نظر گرفته شده است.

۶. رسیدگی به تخلفات انضباطی

در صورت دریافت شکایت از عملکرد وکلا، کارشناسان یا مشاوران خانواده، مرکز به‌طور رسمی بررسی را آغاز کرده و در صورت احراز تخلف، احکام انضباطی مانند تذکر، تعلیق یا ابطال پروانه صادر می‌کند.

۷. تنظیم آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی

مرکز وکلا مسئول تدوین آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و رویه‌های داخلی برای اداره امور اجرایی و تعیین ضوابط حرفه‌ای فعالیت اعضا است. این مقررات نقش مهمی در یکپارچگی عملکرد و ارتقای کیفیت خدمات دارد.

 

مزایا و چالش‌های عضویت در مرکز وکلای قوه قضاییه

مزایا:

• دسترسی آسان‌تر به آزمون و فرصت‌های شغلی: آزمون مرکز وکلا معمولا تعداد پذیرش بالاتری دارد و امکان ورود به حرفه برای داوطلبان بیشتری فراهم است.

• پشتیبانی و تسهیلات مالی: اعضای مرکز از برخی حمایت‌ها و تسهیلات مالی قوه قضاییه بهره‌مند می‌شوند که ممکن است در کانون وکلا کمتر باشد.

• خدمات معاضدتی گسترده‌تر: ارائه وکالت معاضدتی و تسخیری به متقاضیان نیازمند باعث می‌شود اعضا فعالیت‌های اجتماعی و حقوقی مؤثرتری داشته باشند.

• نظارت مستقیم قوه قضاییه: ممکن است به معنی اجرای دقیق‌تر مقررات و فرصت‌های به‌روز آموزشی و حرفه‌ای باشد.

چالش‌ها:

• وابستگی به قوه قضاییه: استقلال کمتر نسبت به کانون وکلا که ممکن است بر آزادی‌های حرفه‌ای و تصمیم‌گیری‌ها تأثیر بگذارد.

• برخی محدودیت‌ها در حوزه فعالیت: در برخی موارد، حوزه فعالیت اعضای مرکز ممکن است محدودتر از اعضای کانون وکلا باشد.

• ساختار بروکراتیک: عضویت و فعالیت در مرکز ممکن است با روندهای اداری طولانی‌تر و پیچیده‌تری همراه باشد.

 

پیشنهاد مرتبط : آزمون وکالت چیست؟ آشنایی با آزمون کانون وکلا و مرکز وکلا (۱۴۰۴

تفاوت مرکز وکلای قوه قضاییه با کانون وکلای دادگستری

کانون وکلای دادگستری یک نهاد مستقل است که توسط هیأت مدیره‌ای متشکل از وکلای منتخب اداره می‌شود. در مقابل، مرکز وکلای قوه قضاییه تحت نظر مستقیم قوه قضاییه فعالیت می‌کند و سیاست‌گذاری‌ها و نظارت‌ها از طریق این قوه انجام می‌گیرد.

فرآیند پذیرش در این دو نهاد نیز متفاوت است. آزمون کانون وکلا معمولاً با ظرفیت کمتر و سخت‌گیرانه‌تر برگزار می‌شود، در حالی‌که آزمون مرکز وکلا با ظرفیت بیشتر و پذیرش آسان‌تری همراه است.

از نظر حوزه فعالیت، کانون فقط مجوز وکالت صادر می‌کند، اما مرکز وکلا علاوه بر وکالت، در زمینه‌های کارشناسی رسمی و مشاوره خانواده هم فعالیت دارد.

در نهایت، نوع نظارت بر اعضا نیز متفاوت است؛ کانون بر اساس نظارت صنفی و داخلی عمل می‌کند، اما در مرکز، نظارت به‌صورت اداری و قضایی و از طرف قوه قضاییه انجام می‌شود.

پیشنهاد مرتبط: کانون وکلای دادگستری چیست؟ آشنایی کامل با کانون وکلا

 

جمع بندی

مرکز وکلای قوه قضاییه به عنوان یکی از نهادهای اصلی نظام حقوقی کشور، نقش بسیار مهمی در سامان‌دهی، آموزش، و نظارت بر وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده ایفا می‌کند. این مرکز با ارائه خدمات گسترده‌ای از جمله برگزاری آزمون‌ها، صدور پروانه، و حمایت از افراد نیازمند از طریق معاضدت قضایی، بستری مطمئن برای فعالیت‌های حرفه‌ای و عدالت‌محور فراهم آورده است. آشنایی کامل با ساختار، وظایف و مزایای این مرکز می‌تواند به داوطلبان و علاقه‌مندان حوزه حقوق کمک کند تا مسیر حرفه‌ای خود را بهتر و با آگاهی بیشتری انتخاب کنند.